Douce Dame Jolie (Słodka Urocza Pani)
| Notki o Muzyce Klasycznej |
Douce Dame Jolie (Słodka Urocza Pani)
Jeden z najsłynniejszych utworów Średniowiecza „Douce Dame Jolie”, czasami nazywany tylko 'Douce Dame', jest pieśnią z XIV wieku napisaną przez francuskiego kompozytora Guillaume de Machaut. Jest doskonałym przykładem gatunku znanego jako virelai, jednego z ustalonych form muzycznych czternastego wieku (innymi były ballade oraz rondeau). Była to stosunkowo wczesna praca Machauta, datowana na okres gdy jego patronem był Jan Luksemburski, król Bohemii (Czech).
Douce Dame Jolie
Słowo "Virelai" pochodzi z języka starofrancuskiego i oznacza „piękną muzykę, taniec i poezję”. Prawdopodobnie virelai nie jest oryginalną francuską formą i posiadała wiele róznych odmian, nawet w tradycji francuskiej. Podobne formy można znaleźć w średniowiecznej i wczesno-renesansowej literaturze w całej Europie. Standardowa virelai ma trzy zwrotki, każda poprzedzona refrenem, który występuje także po zwrotce. Każda zwrotka ma trzy sekcje, dwie pierwsze mają jednakowy schemat rymów, trzecia sekcja ma rymy refrenu.
Guillaume de Machaut
Według większości badaczy Guillaume de Machaut urodził się ok. 1300 roku w pobliżu Reims a być może w miasteczku Machault lub w Cauroy de les Machaut. Nic nie wiadomo o jego rodzinie i jej statusie, z wyjątkiem tego, ze miał brata Jeana, który podobnie jak Guillame był kanonikiem w katedrze w Reims. Prawdopodobnie Machaut wczesne nauki pobierał w Reims a potem uzyskał tytuł mistrza sztuki Uniwersytetu Paryskiego, choć ewidencja uczelniana nie jest całkiem pewna.
Douce Dame Jolie
W 1323 roku wstąpił na służbę do Jana Luksemburskiego, pracował początkowo jako pisarz, następnie osiągnął rangę sekretarza.Towarzysząc królowi intensywnie podróżował. Dzięki wpływom Jana uzyskał wiele benefitów kościelnych, których ukoronowaniem była kanonia przy katedrze w Reims.
Król Jan Lukemburski
Kiedy został właścicielem posiadłości nie do końca wiadomo, możliwe, że ok. roku 1340, na pewno był nim w 1372 roku. Dom obecnie już nie istnieje ale jego lokalizacja w pobliżu katedry jest bezsporna. Posiadłość była całkiem duża, gdyż dom miał dziedziniec i niemały ogród. To sugeruje, że Guillaume wraz z bratem, z którym dzielił dom mieli spore środki. Machaut umarł w 1377 roku. Nie znamy dokładnej daty lecz jego kanonia została objęta przez następcę 9 listopada 1377 roku tak więc musiał on umrzeć przed tym dniem.
Katedra w Reims
Można sądzić, że Machaut był w równym stopniu kompozytorem co i poetą, jako jeden z nielicznych pokazał mistrzostwo w obu tych dziedzinach. Często jest przestawiany jako kompozytor awangardowy, a to przez jego pozycję we wczesnej Ars Nova (nowa, bardziej szczegółowa rytmiczna notacja). Trzeba podkreślić jego mistrzowską kontynuację w zmianie rozwijających się już form. Używając podstawowych formatów Guillaume dokonywał subtelnych zmian metrum i schematów rymów, pozwalając na osobiste dotknięcia i bardziej dramatyczne interpretacje.
Guillaume de Machaut
Tematyka wytwornej, dworskiej miłości dominowała w jego wierszach, bardzo mocno symbolizowała takie charakterystyczne postaci jak Fortuna & Miłość i osobiste przeżycia przez nie odgrywane. Poetycka twórczość Machauta poprzez swój zasięg oraz fragmenty tekstu była jakby gotowa do muzyki, zarówno w kształcie personalnym jak i rytualnym. Osiągnął ponadczasową jakość. Niektóre tematy miłosne zapożyczył od Owidiusza i innych starożytnych, były one najpierw wykorzystywane przez trubadurów z Prowansji i północnych truwerów. Machaut kontynuował tę klasyczną tradycję, do której całkowicie przynależał.
Douce Dame Jolie
Poezja tamtych czasów opiewała miłość dworską i "Douce Dame Jolie" jest jej wspaniałym, adekwatnym przykładem. W naszych czasach odbieramy ją jako zwyczajną pieśń miłosną, ale współcześni Machaut rozumieli ją w podwójnym sensie: jako wyraz miłości wytwornej i równocześnie całym sercem adorację Marii Dziewicy. „Wszystkie pieśni, które stworzyłem zrobiłem ku jej chwale” – pisał Machaut.
Guillaume de Machaut
Machaut zakończył muzykę zapoczątkowaną przez truwerów a w jej miejsce rozwijał sztukę monofonicznych pieśni, która zaistniała na Zachodzie Europy. To co Machaut osiągnął tak wymownie to idiomatyczna i naturalna kombinacja słów z muzyką. Przykuwał uwagę lirycznym wdziękiem i rytmiczną finezją. Jego pieśni są od razu miłe gdyż miał wyjątkową zdolność kształtowania delikatnych niuansów tak samo łatwo jak tworzenie form o znacznie większej skali.
Douce Dame Jolie
Machaut – Douce Dame Jolie lyrics
Douce dame jolie, Pour dieu ne pensés mie Que nulle ait signorie Seur moy fors vous seulement. Qu’adès sans tricherie Chierie Vous ay et humblement Tous les jours de ma vi Servie Sans villain pensement. Helas! et je mendie D’esperance et d’aïe; Dont ma joie est fenie, Se pité ne vous en prent. Douce dame jolie… Mais vo douce maistrie Maistrie Mon cuer si durement Qu’elle le contralie Et lie En amour tellement Qu’il n’a de riens envie Fors d’estre en vo baillie; Et se ne li ottrie Vos cuers nul aligement. Douce dame jolie… Et quant ma maladie Garie Ne sera nullement Sans vous, douce anemie, Qui lie Estes de mon tourment, A jointes mains deprie Vo cuer, puis qu’il m’oublie, Que temprement m’ocie, Car trop langui longuement. Douce dame jolie…
Douce Dame Jolie
Tłumaczenie polskie (wg tekstowo.pl)
Słodka, urocza pani Na litość boską, nie myśl, Że jesteś kimś, kto nie ma władzy Nad moim sercem Na zawsze, bez zdrady Ceniłem Ciebie, i pokornie Przez wszystkie dni mego życia Służyłem Pokornie Niestety, zostało mi błaganie O nadzieję i ulgę: Bo moja radość jest na końcu Bez twojej litości Słodka, urocza pani Na litość boską, nie myśl, Że jesteś kimś, kto nie ma władzy Nad moim sercem Ale twoje słodkie władanie Włada Moim sercem tak surowo, Dręcząc je I wiążąc W miłości nie do zniesienia, [Serce] nie pragnie niczego Tylko tego by być w twojej mocy I nadal, twoje własne serce Nie pozwala poczuć ulgi Słodka, urocza pani Na litość boską, nie myśl, Że jesteś kimś, kto nie ma władzy Nad moim sercem A ponieważ moja choroba Nie zostanie Usunięta Bez ciebie, Słodki Wrogu, Który bierze Rozkosz mojej męki Z założonymi rękami, błagam Twoje serce, które mnie zapomina, Żeby zabiło mnie miłosiernie Bo zbyt długo gniłem Słodka, urocza pani Na litość boską, nie myśl, Że jesteś kimś, kto nie ma władzy Nad moim sercem
Katedra w Reims