Ernest Chausson – Poemat na Skrzypce i Orkiestrę

Liryczny Poème, jednoczęściowy utwór opublikowany w 1896 roku, trzy lata przed śmiercią autora, jest oparty o „Pieśń o Triumfującej Miłości” , krótkiej noweli napisanej przez wielkiego rosyjskiego pisarza Iwana Turgieniewa. Jest to historia dwóch młodych ludzi Fabio i Muzio, którzy zakochali się w tej samej kobiecie, Walerii (niektórzy sugerują, że Chaussona zainspirował też realny trójkąt miłosny obejmujący jego przyjaciela Faure i popularną śpiewaczkę, mezzo-sopranistkę).

Ernest Chausson - Poème Op.25

Chausson rozpoczął kompozycję w kwietniu 1896 roku, a ukończył ją 29 czerwca. Działo się to podczas jego wakacji we Florencji, we Włoszech.

Iwan Turgieniew, obraz Riepina, 1879

Poemat powstał w odpowiedzi na prośbę Eugène Ysaÿe o napisanie koncertu na skrzypce i orkiestrę. Chausson nie czuł się zbyt pewnie by podjąć się tak poważnej pracy jak koncert. Pisał do Ysaÿe: „Słabo wiem jak zabrać się do koncertu, który jest dużym przedsięwzięciem, diabelskim własnym zadaniem. Mogę się zmierzyć z mniejszym utworem. Będzie to bardzo swobodna forma z wieloma pasażami które skrzypce grają solo.” [List do Eugène Ysaÿe, 7 lipiec 1893] „Naprawdę wierzę, że można coś powiedzieć w tego rodzaju utworze na skrzypce i orkiestrę, który jest tak bardzo odmienny od wszystkiego co dotychczas się ukazało” [List do Vincent d’Indy, sierpień 1895].

Ernest Chausson

Jean Gallois,biograf Chaussona uważa, że Poème został podpowiedziany przez opowieść Turgieniewa o zazdrości i śmierci, w której namiętność pisarza do francuskiej mezzo-sopranistki, Pauline Viardot (1821-1910), została przeniesiona do bajecznej renesansowej napiętej scenerii z magicznym eliksirem, skrzypcami, których dżwięki oczarowują duszę, a kochanek powraca z legendarnego Orientu.

Puline Viadrot

Jest znakiem geiuszu Chaussona to, że powstrzymując się od oklepanej narracji, przemienił te elementy w ciągły, nieodparty utwór na skrzypce i orkiestrę. Poemat nie jest muzyką programową, lecz raczej fantazją – znakomicie wzmacnianą – polegającą na zręcznym łączeniu nieprzeciętnych epizodów, tematycznie powiązanych.

Ernest Chausson

Amédée-Ernest Chausson (20 stycznia, 1855 – 10 czerwca, 1899) był francuskim kompozytorem romantycznym pochodzącym z bogatej paryskiej rodziny. Ukończył uniwersytet na wydziale prawa i pracował jako prawnik w Sądzie Apelacyjnym. Dopiero w wieku 25 lat zapisał się do paryskiego konserwatorium, do klasy kompozycji u kompozytora operowego Julesa Masseneta. Z tych lekcji zachowały się najwcześniejsze manuskrypty Chaussona.

Ernest Chausson

Jego artystyczna wizja, choć bardzo indywidualna, odzwierciedla wpływy Cesara Francka i Richarda Wagnera oraz w mniejszym stopniu Masseneta, a nawet Johannesa Brahmsa. Jego dorobek orkiestralny jest niewielki lecz znaczący i zawiera niezwykłą Symfonię B-dur, ukończoną w 1890 roku. Chausson rozpoczął karierę późno i żył tragicznie krótko. Zostawił tylko 39 numerowanych dzieł.

Salon u Chaussonów

Poème rozpoczyna się Lento e misterioso. Kolejne tempa oznaczone są okresleniami Molto animato, Animato, Poco lento, Poco meno lento, Allegro, Tempo I a utwór kończy się Tranquillo.

Eugène Ysaÿe

Claude Debussy w 1913 roku napisał: “Swoboda tej formy nigdy nie idzie przeciwko harmonicznej proporcji. Poczucie marzycielskiej delikatności jest najbardziej dotykające przy końcu, gdy zostawiając na boku wszystkie ścieżki opisujące i anegdotyczne, muzyka staje się bardzo uczuciowa, inspirująca duże emocje. Takie momenty w utworze artystycznym są wielce rzadkie.”

Claude Debussy

Poème miał swoją premierę w Konserwatorium w Nancy 27 grudnia 1896 roku. Wykonawcą był Ysaÿe, któremu kompozytor utwór dedykował. Wspaniałym gestem popisał się przyjaciel Chaussona, Isaac Albeniz, który w sekrecie zaaranżował wydanie nutowe utworu w wydawnictwie Breitkopfa na własny koszt. Podniósł w ten sposób na duchu Chaussona, który miał w tym okresie nawrót wątpliwości co do własnej wartości.

Poeme - Wydanie Breitkopfa

Chausson opracował trzy wersje Poematu: pierwsza z orkiestrą, druga z akompaniamentem fortepianiu, a trzecia na kwartet smyczkowy z fortepianem.

Ernest Chausson