Edward Grieg - Peer Gynt

Suita Peer Gynt nie była oryginalnym pomysłem Edwarda Griega. Skomponował ją na prośbę norweskiego dramaturga Henryka Ibsena.

Ibsen napisał sztukę Peer Gynt w 1867 roku w trakcie podróży po Półwyspie Apenińskim, w Rzymie, Sorrento i na wyspie Ischia.

Henrik Ibsen - Fotografia Gustava Borgena

Sztuka nie była wystawiana, choć została opublikowana drukiem w Kopenhadze. Pierwsza edycja opiewała na 1.250 egzemplarzy. Po dwóch tygodniach nastąpił dodruk – 2.000 sztuk. Mimo to nadal nie została wystawiona.

Pod koniec 1874 roku Ibsen zwrócił się do Griega o skomponowanie ilustracji muzycznych do podanych scen. Grieg zgodził się. Pracę ukończył w 1875 roku. Powstało 26 części do 26 scen sztuki.

Edvard Grieg – Peer Gynt

Ibsen wystawił sztukę podkreśloną muzyką Griega w Christianii (dzisiaj Oslo) w 1876 roku. Nie był to wielki sukces. Nie było też dużo wystawień Peer Gynta poza Norwegią. Chyba najwięcej jeszcze w Ameryce w XX wieku. Sztuka nie jest łatwa w realizacji. Dużą trudność sprawiają częste zmiany dekoracji, jeden akt rozgrywa się w ciemności, co powoduje, że teatry nie kwapiły się do wznowień.

Peer Gynt był legendarnym skandynawskim myśliwym, którego życie pełne było przygód. Dlatego też sztuka Ibsena jest bardziej fantazją niż tragedią.

Edvard Grieg - obraz Eilifa Petersena

Co nie udało się Ibsenowi, niejako bezwiednie rozsławiło Edwarda Griega. Grieg spośród 26 fragmentów wybrał osiem i pogrupował je w dwie suity.

Nr 1 opus 46 składa się z czterech części:

- Morgenstemning (Morning Mood),
- Åses død (Aase's Death),
- Anitras Dans (Anitra's Dance),
- I Dovregubbens hall (In the Hall of the Mountain King).

Nr 2 opus 52 obejmuje również 4 części:

- Bruderovet. Ingrids klage. (The Abduction of the Bride. Ingrid's Lament)
- Arabisk Dans (Arabian Dance)
- Peer Gynts hjemfart (Stormful aften pa havet) (Peer Gynt's Homecoming (Stormy Evening on the Sea))
- Solveigs Sang (Solveig's, or Solvejg's Song).

Pierwotnie druga suita miała piątą część The Dance of the Mountain King's Daughter. Wkrótce jednak Grieg ją wycofał. Tylko ostatnia część, Pieśń Solwejgi ma partię wokalną. W późniejszych latach partia wokalna jest częściej wykonywana przez skrzypce niż śpiewana.

Henrik Klausen jako Peer Gynt 1876

Griegowi nie pisało się dobrze pod konkretne sceny i wskazówki Ibsena. Miał powiedzieć, że znacznie łatwiej jest wydobyć muzykę z własnej głowy niż iść według życzeń kogoś innego. Np. Ibsen chciał by w czwartym akcie muzyka miała charakter internacjonalistyczny, z akcentami szwedzkimi, niemieckimi, francuskimi i angielskimi. Grieg stwierdził, że to jest poza jego temperamentem.

Niezależnie od losów dramatu i kłopotów z tworzeniem, suity Griega znalazły ogromne uznanie w całym świecie. Stały się jednym z bardzo chętnie granych utworów przez orkiestry symfoniczne. Doczekały się też innych aranżacji oraz były wykorzystywane w obrazach filmowych. Wykorzystywano też pojedyncze części, wykonując je osobno, przede wszystkim "Morning Mood", „In the Hall of the Mountain King” oraz smyczkowy lament „Aase's Heath.”

Peer Gynt - Spotkanie z Trollami

W ostatnich latach można zaobserwować ponowne zainteresowanie dramatem Ibsena. Stało się to za przyczyną Norwegów. W 2006 wspólne przedsięwzięcie teatrów narodowych z Bergen i Oslo wzbudziło dosyć szerokie zainteresowanie. Zastosowano nowoczesne technologie umożliwiające odtworzenie fantastycznego charakteru tekstu. Super mikrofony, elektroniczna muzyka, nowa technika zmieniania dekoracji – wszystko to odnowiło Peer Gynta na potrzeby XXI wieku.

Peer Gynt - Ilustracja Petera Arbo

W kwietniu 2006 przedstawienie zostało wystawione w Howard Gilman Opera House przy Brooklyn Academy of Music. W tym samym roku w ramach Festiwalu Ibsenowskiego wystawiono Peer Gynta w Egipcie, pod Sfinksem. Miejsce to odgrywa istotną rolę w sztuce. Nieoczekiwanie skończyło się kontrowersjami w aspekcie zarzutów o promowanie kolonializmu. We wrześniu 2007 miało miejsce pierwsze wykonanie koncertowe. Pod dyrekcją Vladimira Ashkenazy’ego wystąpiły: Cleveland Orchestra, Oberlin College Choir, Cleveland State University Chorale . Wykonano pełną pierwotną wersję (26 części) Griega z elementami teatralnymi. Narratorem był aktor John de Lancie, partie wokalne śpiewali po norwesku Inger Dam-Jensen i Joshua Hopkins.

W moim odczuciu to bardzo piękna muzyka. Słychać w niej echa klimatu skandynawskiego. Np. w sztuce Ibsena świt i poranek mają miejsce w Afryce – Poranek ("Morning Mood”) u Griega brzmi jak nad fiordami; „Taniec Anitry” , która była córką szejka powinien mieć melodię arabską, a bardziej podobny jest do naszych mazurków.

Grieg był Norwegiem, czemu daje dobitny wyraz w swojej muzyce.

Peer Gynt - Balet - Zespół z Chorwacji