Rachmaninov - All-Night Vigil (Vespers)

Jak na tak absolutnie piękną muzykę, to dzieło wydaje się być całkowicie pozbawione uwagi. To wstyd, bo nie bardzo można to zmienić nawet jeśli słuchacz zostaje dzisaj oczarowany po jednokrotnym wysłuchaniu. Takie są niebezpieczeństwa uznawania kompozytora za część jego prac - to nieszczęśliwie prowadzi do stłumienia i ukrycia nawet pereł w jego (jej) dorobku. „Vespers” nie są całkiem ukryte, ani też z drugiej strony nie zapełniają półek sklepowych.

Rachmaninov - All-Night Vigil (Vespers)

“All Night Vigil” (“Vsenoshchnoe bdenie”) Rachmaninowa w świecie anglo-języcznym są generalnie znane jako „Vespers” („Nieszpory”) choć nie jest to prawidłowe tłumaczenie. Jednak użycie ‘Vespers’ jako tytułu jest ugruntowane i nie uda się już go wyrugować. ‘Vespers’ jest poza tym tytułem zwykle stosowanym dla określenia obrzędów wieczornych zarówno w anglikańskiej, jak i katolickiej liturgii.

Sergiej Rachmaninow

Rachmaninow skomponował “All-Night Vigil” w niecałe dwa tygodnie na przełomie stycznia i lutego 1915 roku. To ‘All-Night Vigil’ jest być może jednym z dwóch znakomitych dzieł liturgicznych kompozytora (drugie to „Liturgia wg Jana Chryzostoma”), który potem przestał uczestniczyć w kościelnych obrzędach. Spełniając wymagania Rosyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego, Rachmaninow wypełnił 10 z piętnastu pieśni. Jednak pięć oryginalnych sekcji (1, 3, 6, 10 & 11) wykazują silne wpływy pieśni, które kompozytor nazwał "conscious counterfeits".

All-Night Vigil - partytura

Gdy All-Night Vigil wykonywane jest oficjalnie wtedy odbywa się to zgodnie z całkowitym obrządkiem Wielkich Nieszporów i Jutrznii. Na użytek parafialny wiele fragmentów jest pomijanych i skracanych a i tak wykonanie trwa około dwóch godzin. Psalmy są numerowane wg Septuaginty (pierwsze tłumaczenie biblii na grekę), z pewnymi różnicami wynikającymi z tekstu Masoretickiego (hebrajskiego).

All-Night Vigil - Christmas Vigil

Dzieło Rachmaninowa jest kulminacją dwudekadowego procesu zainteresowania rosyjską muzyką religijną, który został zapoczątkowany przez Czajkowskiego i jego podejścia do all-night vigil. Widać podobieństwa u obu kompozytorów w szerokim wykorzystaniu pieśni tradycyjnych jednak kompozycja Rachmaninowa jest bardziej kompleksowa w warstwie harmonicznej, w analizie tekstów i w polifonii.

Christmas Vigil

Pierwsze wykonanie dzieła odbyło się 10 marca, 1915, w Moskwie, częściowo dla wsparcia wysiłku wojennego Rosji. Śpiewał Moskiewski Synodalny Chór, całkowicie męski, pod dyrekcją Nikołaja Danilina. Odbiór był bardzo gorący i to zarówno wśród publiczności jak i krytyków. Jeszcze w tym samym miesiącu odbyło się pięć kolejnych wystawień. Wydawało się, że sukces światowy jest murowany. Atoli Rewolucja z 1917 roku i powstanie Związku Radzieckiego spowodowało potępienie muzyki religijnej, a 22 lipca 1918 roku Chór Synodalny został przemianowany na Akademicki Chór Ludowy, już świecki. Ktoś wtedy napisał: „żadna kompozycja nigdy nie zakończyła tak jasno ery w muzyce jak to liturgiczne dzieło”.

Nikołaj Danilin

Pierwsze nagranie ‘Vigil’ miało miejsce w 1965 roku, pół wieku po premierze. Dyrygował Aleksander Swiesznikow a śpiewał Państwowy Rosyjski Chór Akademicki. Płyta wyszła w wytwórni Melodia i była przeznaczona na rynki zewnętrzne, gdyż w ZSRR nadal obowiązywała anty-religijna polityka (nie tylko w muzyce.) To nagranie obrosło legendarną sławą, w szczególności za ekstremalnie mocne, niskie basy, ale i z powodu partii solowych w wykonaniu Klary Korkan i Konstantina Ogniewoja.

Alexander Swiesznikow

Ktoś obeznany z podobnym repertuarem, tak blisko związanym z rosyjską kulturą i religijną tradycją, kto szuka dobrego nagrania, mógłby ze zrozumieniem przyjąć, że idealne wykonanie powinno być dokonane przez chór rosyjski kościelny lub koncertowy. Poza wszystkim, te zespoły, nie tylko teoretycznie, posiadają wysoką jakość wokalną i wyćwiczoną technikę, co pozwala im na właściwe interpretacyjne rozumienie i ustanowienie wzorców dla wszystkich innych. Płyta Melodii pojawiła się na Zachodzie w latach 70-tych. Przez długi czas utwór ten widziano jako zarezerwowany dla chórów rosyjskich. Jak czasem pojawiało się w nieoficjanych pismach, skala basów napisana przez Rachmaninowa wydawała się poza zasięgiem głosów nie-słowiańskich.

Rachmaninov - Vespers, 1965

Do końca lat 80-tych nagrania ‘Vigil’ były siłą rzeczy bardzo rzadkie ponieważ Rosja Sowiecka utrzymywała antyreligijną linię. Jednak od tamtego czasu zarówno w Rosji jak i poza jej granicami nowe nagrania pojawiały się często a momentami wręcz gwałtownie. Interpretacje są bardzo różne, tak jak w przypadku innych klasynych dzieł dwudziestowiecznych, z wszystkim: od niewiarygodnego dudnienia lecz tonalnie niestabilnego brzmienia śpiewaków rosyjskich do nieskazitelnych ale bladych nagrań zachodnich chórów katedralnych.

Rachmaninov - Vespers, Hillier 2005

‘Vigil’ Rachmaninowa obecnie należy do jego najsławniejszych dzieł, a jego wykorzystywanie do obrzędów religijnych uczyniło zeń jeden z najbardziej podziwianych utworów. Możliwości interpretacyjnych są miriady, zatem od indywidualnego smaku stylu wokalnego zależy, który rodzaj wykonania ktoś preferuje w dłuższym okresie.

Rachmaninov - Vespers, Poliański 1986

Movements:
1    Приидите, поклонимся (Priidite, poklonimsya) / O Come, Let Us Worship (Venite adoremus)
2    Благослови, душе моя (Blagoslovi, dushe moya)/ Praise the Lord, O my soul (Benedic anima mea)
3    Блажен муж (Blazhen muzh) / Blessed is the Man (Beatus vir)
4    Свете тихий (Svete tikhiy) / Gladsome Light
5    Ныне отпущаеши (Nyne otpushchayeshi) / Nunc dimittis
6    Богородице Дево, радуйся (Bogorodishche Devo, raduysya) / Ave Maria
7    Шестопсалмие (Shestopsalmiye) / Glory be to God
8    Хвалите имя Господне (Khvalite imya Gospodne)/ Praise be the name of the Lord (Laudate Dominum)
9    Благословен еси, Господи (Blagosloven yesi, Gospodi) / Blessed be the Lord
10   Воскресение Христово видевше (Voskreseniye Khristovo videvshe)/ The Veneration of the Cross
11   Величит душа Моя Господа (Belichit dusha Moya Gospoda) / Magnificat
12   Славословие великое (Slavosloviye velikoye) / Gloria in Excelsis
13   Днесь спасение (Dnes' spaseniye) / The Day of Salvation
14   Воскрес из гроба (Voskres iz groba) / Christ is Risen
15   Взбранной воеводе (Vzbrannoy voyevode) / To the Mother of God 

WDR Rundfunk Choir (Nikolas Fink) sing Rachmaninov's Vespers

Rachmaninov – All-Night Vigil (Phoenix Chorale-Kansas City Chorale, Charles Bruffy)