Bach: Brandenburg Concerto No. 2 in F Major, BWV 1047 (pol)

Każdy kto zna Drugi Koncert Branderburski myśli sobie: Świetny, barokowy koncert na trabkę! Ponieważ: Barokowa trąbka, fizyczna siła, wysokie dźwięki, brzmienie – a wszystko inne jest wtórne. Jednak wcale tak nie jest: Bach napisał koncert na cztery różne ale równorzędne instrumenty: trabkę, recorder (ówczesny flet), obój i skrzypce. Sztuką było stworzyć dialog między tymi czterema instrumentami, a jest to możliwe tylko wtedy gdy trąbka gra tak miękko jak recorder a recorder tak głośno jak trąbka. (Nikolaus Harnoncourt)

Bach - Brandenburg Concerto No. 2 in F Major, BWV 1047

Choć są często dyskutowane, nagrywane i publikowane jako zbiór, to sześć koncertów zwanych Koncertami Branderburskimi nie były napisane razem ani też na taki sam zespół muzyków. Badacze przypuszczają, że koncerty nr 1, 3 i 6 zostały napisane dużo wcześniej, prawdopodobnie w czasie okresu weimarskiego (1708-1717) natomiast koncerty 2,4 i 5 pochodzą z Cöthen. Bach zebrał je później razem i dedykował Margrabiemu Branderburgii Christianowi Ludwigowi, mając nadzieję na uzyskanie u niego dobrej pracy. (Nie dostał jej.) Jedynym wspólnym elementem całej szóstki była ich trzyczęściowość, według schematu szybko-wolno-szybko. To oznacza, że struktura Koncertów Branderburskich bazuje na rozwiązaniach włoskich. Nic więcej tych koncertów nie łączy. W praktyce istnieje między nimi tak dużo różnic jak między dowolnymi sześcioma dziełami Bacha.

Margrabia Christian Ludwig

Ponieważ rządzący wtedy król Frederyk Wilhelm I Pruski nie był patronem sztuki, wydaje się, że Christian Ludwig nie miał w Berlinie odpowiedniego zespołu muzycznego do wykonywania tych koncertów. Pełne partytury leżały więc sobie w bibliotece Margrabiego aż do 1734 roku, kiedy to sprzedano je za 24 srebrnych groszy. Rękopisy Bacha zostały odkryte w archiwach w Branderburgu przez Siegfrieda Wilhelma Dehna dopiero w 1849 roku, a opublikowano je rok później.

Siegfried Wilhelm Dehn

Koncert Brandenburski Nr 2 powstał jako jeden z ostatnich i z pewnością został skomponowany na specjalną okazję. Cztery solowe instrumenty – trąbka, recorder, obój i skrzypce- są przeciwstawione bazowym instrumentom smyczkowym i basso continuo. Partie napisane są wirtuozowsko i błyskotliwie; wysokie tony trąbki, w szczególności, przynoszą nawet dobrym trębaczom wiele zgryzoty.

Drugi Koncert Brandenburski, wydanie nutowe

Koncert ten jest przykładem barokowego gatunku orkiestrowego znanego jako concerto grosso. (Jest to prawdziwe również dla Koncertu Branderburskiego Nr 5). W concerto grosso używane są dwa zespoły: duży i mały. Większy nazywa się ripieno lub tutti; zawiera się w tym określeniu orkiestra. Mniejszy zespół to grupa solistów, tytułowana concertino. Liczba solistów i wybór instrumentów zależał tylko od decyzji kompozytora.

Freiburger Barockorchester gra Drugi Koncert Brandenburski

Partia trąbki jest mistrzowska, napisana dla stylu grania nazywanego clarino, w którym trębacz grając w najwyższym rejestrze instrumentu musi stosować szybkie ruchy warg dla zmiany wysokości tonów. Dzisiaj zamiast clarino uzywa się trąbki piccolo. Słynny dyrygent Nikolaus Harnoncourt powiedział: “Trąbka, którą używamy (w Drugim Koncercie) jest tzw. trąbką naturalną, nie ma żadnych udoskonaleń technicznych, wentyli czy klawiszy. Wykonawca musi wszystko zrobić samemu. Jak to było grane w czasach Bacha? Myślę, że wtedy były wyjątkowe talenty na tych specyficznyc h instrumentach, dużo trudniejszych niż dzisiejsze. I my wiemy, że był tam fenomenalny trębacz, który umiał grać wszystko o oktawę wyżej. Bach musiał mieć takiego gracza do dyspozycji gdyż poziom trudności partii trąbki w tym koncercie jest nadzwyczajny na tamte czasy.”

Trąbka Piccolo

Części koncertu:
1.    [tempo nie oznaczone] (zwykle wykonywane jako Allegro)
2.    Andante
3.    Allegro assai

Orchestra Mozart gra Drugi Koncert Brandenburski

Partia trąbki ciągle jest uważana za jedną z najtrudniejszych w całym repertuarze. Oryginalnie napisana jest dla specjalistów grających na clarino (naturalna trąbka). Clarino nie występuje w części drugiej, co jest normalną praktyką w erze barokowych koncertów. Trąbki te były tak konstruowane, że mogły grać tylko w tonacjach durowych. Ponieważ w większości koncertów druga część pisana była w tonacjach mollowych, trąbki zaczęto uwzględniać w składzie zespołów dopiero po wynalezieniu wentyli.

Clarino

Drugi Koncert Branderburski przynosi doskonały przykład zastosowania przez Bacha ritornello. Bach był niepotwierdzonym, nieoficjanym studentem Antonio Vivaldiego, którego prace ręcznie kopiował, a czasami rekonstruował. Jedną z ważnych cech stylu Vivaldiego było użycie orkiestrowego ritornello, nie tylko w koncertach (np. Wiosna w Czterech Porach Roku), ale nawet w muzyce religijnej (np. Pierwsza Część sławnej Glorii). Dla Vivaldiego typowy początek koncertu to wypowiedź wykonywana jako orkiestrowe ritornello (niekiedy nawet dwa); następnie między solowymi pasażami umieszczał ritornello ponownie, choć każde kolejne pojawienie się było trochę krótsze od poprzedniego. Bach prawdopodobnie podjął ideę ritornello studiując utwory Vivaldiego. Wskazywał by na to m.in. omawiany koncert, w którym każde następne ritornello jest krótsze od pierwszego.

Jan Sebastian Bach