Gustav Mahler – Symfonia Nr 1 ‘Tytan’

Wielu ludzi sądzi, że Mahler nigdy nie wiedział kiedy zakończyć jakąkolwiek kompozycję. W istocie większość z tego co napisał trwa długo. Niektórzy uważają, że są dwa powody dla których można cieszyć się jego pierwszą symfonią. Jest to jeden z jego najważniejszych utworów, który jest krótszy niż godzina (pod większością dyrygentów). Jest to też świetny punkt startowy dla każdego zainteresowanego Mahlerem.

Gustav Mahler - Symphony No.1 ‘Titan’

Urodzony w 1860 roku w Kalischt (Kaliste) na Bohemii Gustav Mahler pochodził z żydowskiej rodziny z klasy średniej. Jego tragiczne dzieciństwo wywarło na nim piętno na całe życie. Bardzo często był świadkiem brutalnego i psychicznego znęcania się ambitnego ojca nad niedomagającą matką. Gdy miał sześć lat odkrył fortepian na poddaszu w domu babci. Cztery lata później zadebiutował publicznie z solowym recitalem, zaś gdy ukończył 15 lat został przyjęty do wiedeńskiego konserwatorium. Tutaj rozwijał swą grę na fortepianie ale z powodzeniem komponował i odkrył swój talent do dyrygowania.

Gustav Mahler, 1865

Jego nauczyciele podkreślali pracowitość i zdolność koncentrowania się na zadaniach co zapowiadało jego profesjonalną karierę. Z krótką przerwą, komponowanie i dyrygowanie wypełniały mu całe życie tak bardzo, że na wszystko inne poświęcał niewiele czasu. Około roku 1880 rozpoczął pracę jako dyrygent i napisał swą pierwszą znaczącą kompozycję - 'Das klagende Lied.'

Gustav Mahler

W 1882 wyjechał do Olmütz (Ołomuniec) a w następnym roku przebywał w Wiedniu i Kassel – była to tradycyjna ścieżka aspirujących dyrygentów – przenosząc się od opery do opery i budując powoli swą reputację. W 1885 roku był w Pradze, z przerwą na Lipsk gdzie współpracował z innym świetnym młodym dyrygentem, Arthurem Nikischem. W jednym z sezonów dyrygował aż 200 razy.

Leipzig Opera House

Następnym krokiem była praca w Królewskiej Operze w Budapeszcie w latach 1886 – 1988. Tam zbudował świetny zespół, z którym zdobył nagrodę Brahmsa. W pracy miał albo duże uznanie albo ogromną pogardę dla wykonawców, na rygorytycznych próbach wymagając perfekcjonizmu.

Gustav Mahler

Symfonia Nr 1 D-Dur Gustava Mahlera znana również pod nazwą symfonii ‘Tytan’ powstała w zasadzie między 20 stycznia a końcem marca roku 1888 w Lipsku, chociaż utwór zawiera istniejące tematy i idee z poprzednich, wcześniejszych kompozycji.

Gustav Mahler

Jesienią tego roku pracował w Budapeszcie, gdzie ukończył orkiestrację i w następnym roku Mahler sam – jak i większość jego późniejszych prac – poprowadził pierwsze wykonanie utworu „Symphonic Poem”; publiczność i krytycy zgodnie przyjęli go chłodno i całkowicie bez zrozumienia.

Vigado Concert Music Hall, Budapest

Jak to Mahler czynił zwykle z późniejszymi dziełami tak i z tym poematem Mahler podczas prób i wykonań zmieniał go. Tytuł wziął od noweli Jeana Paula – Tytan. Mahler wyobraził sobie silnego, bohaterskiego mężczyznę, jego życie i smutki, jego walkę i obronę przed przeznaczeniem. Pierwotnie wykonywana jako poemat symfponiczny bez programu – Mahler dodał komentarz – w 1896 roku w Berlinie kompozycja została wykonana po raz pierwszy jako programowa Symfonia Nr 1.

Gustav Mahler

Opublikowana wersja zawiera cztery części:

I. Langsam. Schleppend (Powoli, przewlekle)
II. Kraftig Bewegt, Doch Nicht zu Schnell (Z mocnym ruchem, ale niezbyt szybko)
III. Feirerlich und Gemessen, Ohne zu Schleppen (Uroczyście i miarowo, bez zwlekania)
IV. Sturmisch Bewegt (Z gwałtownym poruszeniem)

Gustav Mahler

Część pierwszą na wstępie odwołuje się do natury, z odzewem kukułki i fanfarami z oddali. Główny temat jest wzięty z pieśni „Ging heut’ morgens übers Feld” (Przechodziłem rankiem przez pole) i rozwija się w formie standardowej sonaty. Część druga to pełen wigoru i serdeczny austriacki lendler (rodzaj ludowego walca) nasycony jodłowaniem i stepowaniem. Wolniejsze i smutne Trio wyczarowuje nastrój nostalgii i tęsknoty. Oparty o drzeworyt przedstawiający zwierzęta niosące myśliwego do grobu, marsz żałobny trzeciej części, uroczysty i miarowy jest głęboko ironiczny. Mahler użył ludowej piosenki „Frère Jacques” w molowej posępności, granej przez stłumiony kontrabas solo. Centralne Trio jest przywołaniem tandetnej wiedeńskiej muzyki kabaretowej.

Gustav Mahler

Programową cześć finalną otwiera wg komentarza Mahlera „eksplozja złamanego serca.” Po długim i gwałtownym początkowym wezwaniom mąk piekielnych, zawierającym ostry marsz wzięty z części pierwszej, muzyka wgłębia się w tęskny temat. Po powrocie do marszu Mahler przerywa nastrój a fanfary finalnie prowadzą do tryumfalnego zakończenia.

Procesja Zwierząt - Marsz Żałobny

Gustav Mahler ostatni raz dyrygował swą Pierwszą Symfonię 16 i 17 grudnia 1909 roku w Nowym Jorku, gdzie odbyła się premiera tego utworu w Ameryce. Po jego śmierci w 1911 roku partytury użyte w tych koncertach pozostały w bibliotece Nowojorskiej Filharmoni odpowiednio opieczętowane. Były wykorzystane m.in. w sławnych wykonaniach Bruno Waltera w 1933 roku oraz Leonarda Bernsteina w 1959 i 1962 roku.

Gustav Mahler