Po Dzikich Stepach Zabajkala (Bradiaga)

Pieśń „Po Dzikich Stepach Zabajkala” (Po dikim stepiam Zabajkalia) skomponowali rosyjscy skazańcy na Syberii. Syberia to rozległy region geograficzny, według szerszej definicji określany też jako Północna Azja. Częścią Rosji została w XVII wieku. Syberia rozpościera się na wschód od gór Ural aż po baseny oceaniczne Pacyfiku i Morza Arktycznego. Zabajkale lub Dauria to górzysty region na wschód od lub „za” jeziorem Bajkał. Nazwa Dauria pochodzi od zamieszkujących tam Daurów. Rozciąga się przez prawie 1000 km od Płatomskiego i Pónocno-Bajkałskiego Płaskowyżu do granicy Rosji na południu, z Mongolią i Chinami. Podobną odległość Zabajkale liczy sobie ze wschodu na zachód – od Bajkału do rzek Szyłka i Argun.

Po Dikim Stepyam Zabaikalya (Brodyaga)

„Po Dzikich Stepach Zabajkala” zaliczana jest do piosenek ludowych, folkowych. Pieśń znana jest gdzieś od lat 1880-tych, gdyż wtedy pojawiła się i zaczęła rozprzestrzeniać wśród więźniów w syberyjskich łagrach (obozach karnych). W 1908 roku szwedzki kompozytor Wilhelm Harteveld opublikował ją po podróży po Syberii, pod nazwą „Brodyaga” (Włóczęga).

Wilhelm Harteveld

Autorem słów w opisie był I. K. Kondratiew, badacz pieśni i pisarz w Carskiej Rosji, który wydał szereg publikacji z rosyjskimi pieśniami i piosenkami. O jego życiu wiadomo niewiele. Iwan Biełousow pisał, że Kondratiew należał do kręgu związanego z malarzem Wasilijem Surikowem. Biełousow i jego kolega Korniej Czukowski byli bardzo krytyczni wobec prac Kondratiewa. Kondratiew napisał powieść „Sałtyczicha”, nowele, wiersze, jak również był tłumaczem. Jest autorem słów do bardzo znanej w jego czasach piosenki „Czarujące oczy”. Uważany jest za autora tekstu do “Po Dikim Stepyam Zabaikalya” choć nie jest to do końca pewne. A to dlatego, że w jego ostatnim wydanym zbiorze wierszy ”W szumie dębowych gajów”(1898) nie występuje.

I. K. Kondratiew

Syberia miała i nadal ma ogromne bogactwa naturalne. Jednak temperatura, która w zimie osiąga -60⁰C stwarza wręcz nieznośne warunki do życia ludzi. Pierwsze obozy dla więźniów powstały w końcu XVII wieku podczas panowania dwóch carów: Iwana V i Piotra I, w latach 1682-1696. Proklamowali oni możliwość zamiany kary śmierci na pracę w takich łagrach. Zesłanie nazwano Katorgą, co oznaczało, że w obozach panowały bardzo trudne warunki życia. Przez następne 130 lat liczba zesłańców wyniosła około 1,2 miliona ludzi, którzy pracowali w kopalniach ale i w rolnictwie (w lecie temperatura na Syberii osiągała 30⁰C) czy wyrębie lasów. Inni pracowali przy dużych budowach infrastrukturalnych np. 2000 km droga do rzeki Amur lub Kolej Trans-syberyjska.

Więźniowie budują Kolej Ussuryjską

Duży procent więźniów politycznych próbowało ucieczek z tych obozów. Trudno było tych zbiegów złapać ale szanse na to, że utopią się oni w wartkiej rzece czy zamarzną w pierwotnych lasach były wcale niemałe. Gorące dążenie do wolności dobrze opisał Dostojewski: „Z pierwszymi trelami skowronka w całej Syberii i nie tylko tam, ludzie ruszali na włóczęgę; Boskie stworzenia jeśli tylko umiały uciec z więzienia ruszały w lasy... Ruszali na włóczęgę tam gdzie tylko mieli ochotę gdzie życie wydawało się im najprzyjemniejsze i najłatwiejsze ...Pili i jedli to co znaleźli; w nocy spali w lesie lub w polu, spokojnie i bez strachu mówiąc dobranoc tylko gwiazdom.”

Bradiaga (Włóczęga)

„Po Dzikich Stepach Zabajkala” (Ros.: По диким степям Забайкалья) znana również pod tytułem „Bradiaga” (Ros.: Бродяга) mówi o zbiegu z łagru, który przepłynął Bajkał by spotkać się z rodziną. Pierwsze nagrania pojawiły się na początku XX wieku w wykonaniu Nadieżdy Plewickiej i Siemiona Sadownikowa. W 1940 roku w Bukareszcie ukazała się płyta z nagraniem Piotra Leszczenki. W sowieckiej Rosji pierwsze nagranie miało miejsce dopiero w 1946 roku, śpiewała Lidia Rusłanowa. Później często wykonywał i nagrywał tę pieśń Piatnicki Chór. Czesław Niemen umieścił „Bradiagę” na swoim ‘rosyjskim’ albumie. Żanna Biczewska narała na płytę swoją wersję w 1980 roku.

Piotr Leszczenko

Piosenka pozostaje nadal w repertuarze rosyjskich artystów. Istnieje wiele wersji tekstu, często różniących się mało w słowach a więcej w ekspresji. Większość muzyków opuszcza niektóre zwrotki. Poniższy tekst należy do najbardziej popularnych. Italiki oznaczają najczęściej pomijane zwrotki.

Bajkał

По диким степям Забайкалья (tekst rosyjski)

1
По диким степям Забайкалья,
Где золото роют в горах,
Бродяга, судьбу проклиная,
Тащился с сумой на плечах.

2
Идёт он густою тайгою,
Где пташки одни лишь поют,
Котел его сбоку тревожит,
Сухие коты ноги бьют.
3
На нем рубашонка худая,
И множество разных заплат,
Шапчонка на нем арестанта
И серый тюремный халат.

4
Бежал из тюрьмы тёмной ночью,
В тюрьме он за правду страдал.
Идти дальше нет уже мочи –
Пред ним расстилался Байкал.
5
Бродяга к Байкалу подходит,
Рыбацкую лодку берёт
И грустную песню заводит,
Про Родину что-то поёт.

6
"Оставил жену молодую
И малых оставил детей,
Теперь я иду наудачу,
Бог знает, увижусь ли с ней!"

7
Бродяга Байкал переехал,
Навстречу - родимая мать.
"Ах, здравствуй, ах, здравствуй, мамаша,
Здоров ли отец мой да брат?"
8
"Отец твой давно уж в могиле,
Землею сырою лежит,
А брат твой давно уж в Сибири,
Давно кандалами гремит".

9
"Пойдём же, пойдём, мой сыночек,
Пойдём же в курень наш родной,
Жена там по мужу скучает,
И плачут детишки гурьбой".	

Zabajkale, Kopalnia uranu

Transliteracja

1
Po dikim stepyam Zabaikalya,
Gde zoloto royut v gorakh,
Brodyaga, sudbu proklinaya,
Tashilsya s sumoi na plechakh.

2
Idyot on gustoyu taigoyu,
Gde ptashki odni lish poyut,
Kotel ego sboku trevozhit,
Sukhie koty nogi byut
3
Na niom rubashonka khudaya,
I mnozhestvo rasnykh zaplat,
Shapchonka na nem arestsanta
И seryi tyuremnyi khalat.

4
Bezhal iz tyurmy tyomnoi nochyu,
V tyurme on za pravdu stradal.
Idti dalshe net uzhe mochi –
Pred nim rasstilalsya Baikal.
5
Brodyaga k Baikalu podkhodit,
Rybatzkuyu lodky beryot
I grustnuyu pesnyu zavodit
Pro Rodinu chto-to poyot.

6
"Оstavil zhenu moloduyu
I malykh ostavil detei,
Teper ya idu naudachu,
Bog znayet, uvizhus li s nei!"

7
Brodyaga Baikal pereyekhal,
Navstrechu - rodimaya mat.
"Аkh, zdravstvuy, аkh zdravstvuy, mamasha,
Zdorov li otets moi i brat?"
8
"Otets tvoi davno uzh v mogile
Zemlioyu syroyu lezhit
А brat tvoi davno uzh v Sibiri,
Davno kandalami gremit".

9
"Poidyom zhe, poidyom, moi synochek
Poidyom zhe kuren nash rodnoi
Zhena tam po muzhu skuchayet,
Plachut detishki gurboi".

Zabajkale

Bradiaga – Włóczęga, tekst polski

Po dzikich stepach Zabajkala,
gdzie w górach wydobywa się złoto,
włóczęga przeklinając los
wlókł się z sakwą na plecach.

Uciekał z więzienia ciemną nocą,
w więzieniu długo cierpiał za prawdę.
Uciekać dalej nie można było -
przed nim rozpościerał się Bajkał.

Włóczęga podchodzi nad Bajkał,
bierze łódkę rybacką
i zawodzi smutną pieśń,
śpiewa coś o ojczyźnie.

Włóczęga przepłynął Bajkał,
na przeciw rodzona matka.
"Witaj, ach, witaj, matuchna,
czy zdrowi ojciec mój i brat?"

"Ojciec twój dawno już w grobie
leży zasypany ziemią,
a brat twój na dalekiej Syberii
dawno dźwięczy kajdanami."

Po dzikich stepach Zabajkala,
gdzie w górach wydobywa się złoto,
włóczęga przeklinając los
wlókł się z sakwą na plecach.

Jezioro Bajkał

Лидия Русланова По диким степям Забайкалья

Lidia Ruslanova – Po dzikich stepach Zabajkala