Dave Brubeck Quartet – Take Five

Dave Brubeck jest przykładem możliwości połączenia jazzowej kreatywności z sukcesami i popularnością. Jest tak od długiego czasu. Chociaż krytycy, którzy bardzo go cenili gdy był jeszcze mało znany zaczęli go lekceważyć gdy niespodziewanie osiągnął wielką sławę. Prawdą jest, że Brubeck nigdy nie tworzył muzyki pod kątem spodobania się szerokiej publiczności.

Take Five

Dave Brubeck (ur. 6 grudnia 1920 roku) zaczął się uczyć klasycznej muzyki u swojej matki. Denerwował ją tym, że utworów fortepianowych uczył się na pamięć bo nie lubił czytać nut. W latach 1938-1942 studiował muzykę w College of the Pacific. W czasie wojny prowadził zespół przy armii Generała Pattona. W 1946 roku studiował w Mills College kompozycję pod kierunkiem sławnego kompozytora Dariusa Milhaud, który swoich uczniów zachęcał do grania jazzu.

Dave Brubeck

W latach 1946-49 Dave Brubeck kierował zespołem składającym się z przyjaciół z uczelni. Jako Dave Brubeck Octet nagrali swą muzykę dla wydawnictwa Fantasy w 1951 roku. Tamte utwory brzmią awangardowo nawet dzisiaj ze swoją politonalnością wziętą z nowatorskiej muzyki klasycznej.

Darius Milhaud

Joe Goldberg głosił w magazynie Jazz Review: „taki jazz [Brubecka] nie jest naturalną formą ekspresji ale był on zdeterminowany by grać jazz, tak jak ktoś kto zna 500 słów po francusku próbował napisać powieść w tym języku.”

Dave Brubeck

W 1951 roku Brubeck został przekonany przez Paula Desmonda do stworzenia kwartetu. W ciągu dwóch lat grupa osiągnęła zupełnie nieoczekiwaną popularność. Spokojne brzmienie saksofonu altowego Desmonda i wyczucie częstych ciężkich akordów Brubecka i jego eksperymentów, pozwoliło im na uzyskanie oryginalnego dźwięku i stylu niewiele wykorzystującego poprzednie dokonania.

Paul Desmond (urodzony jako Paul Emil Breitenfeld; 1924 – 1977) gdy miał dwanaście lat grał na klarnecie w zespole szkolnym San Francisco. Zmienił klarnet na saksofon altowy gdy został studentem San Francisco State College.

Paul Desmond

Zawodowo zaczął grać w zespole Banbox w Palo Alto w Kalifornii. Czasem grywał z Brubeckiem w San Francisco. Wynajmował go ale mało mu płacił i często wynajmował innych muzyków z okolicznych miast. W 1950 roku Desmond wyjechał do Nowego Jorku gdzie w zespole Jacka Fina grał i na klarnecie i na saksofonie. Wrócił do Kalifornii gdy usłyszał w radio Dave Brubeck’s Trio.

Historyjka o ich spotkaniu jest nieco humorystyczna. Brubeck, żonaty, z trójką dzieci miał uraz do Desmonda z przeszłości. Poinstruował żonę Iolę by nie wpuszczała Desmonda do domu. Desmond przybył wtedy gdy Dave był poza domem, trzymając w ręku wyprane w pralni pieluszki. Iola wpuściła go wtedy i rozmawiali o jej mężu. Brubeck miał nadal opory by rozmawiać z Desmondem o czym innym niż opieka nad jego dziećmi. Ostatecznie Iola przekonała go.

Iola & Dave Brubeck

Uzgodnili we dwóch kontrakt, którego jedynym sygnatariuszem był Dave Brubeck. Brubeck otrzymał status lidera grupy a Desmond miał prawo do 20% zysków wypracowanych przez kwartet. Taki był początek Dave Brubeck Quartet, który rozpoczął występy w 1951 roku i kontynuował je do grudnia 1967 roku.

The Dave Brubeck Quartet

Kwartet zyskał dużą sławę wśród publiczności uczelnianej. Często występował w ośrodkach uniwersyteckich. Niektóre ich występy były nagrywane na żywo, np. płyta Jazz At Oberlin została zarejestrowana podczas koncertu w Oberlin College. Podobnie nagrane zostały występy w Ohio University oraz w University of Michigan.

W 1959 roku kwartet nagrał album Time Out. Album wzbudził entuzjazm w studio nagraniowym jednak wytwórnia płytowa wahała czy go wydać. Z okładką autorstwa S. Neil Fujita, album składał się z samych nowych kompozycji, przy czym żadna z nich nie była w tradycyjnym dla jazzu rytmie na 3 lub 4. Mimo niezwyczajnych temp album, który zawierał m.in. "Take Five", "Blue Rondo à la Turk" oraz "Three To Get Ready", bardzo szybko stał się platynowym.

Paul Desmond

Brubeck w wywiadzie z Zollo tak mówił: „Album został nagrany ale ludzie od sprzedaży, którzy mieli niepisane prawo do decyzji co z nim zrobić, mieli wątpliwości. Mój album mógł wg nich źle się sprzedawać bo wszystko było nowe. Mówili mi, że tylko część utworów powinno być oryginalnych, należy umieścić jakieś standardy i znane melodie. To co nagraliście jest niedobre. No i tempa powinny być takie by ludzie mogli do nich tańczyć. Nie da się tańczyć do utworów z Time Out. Nikt nie zatańczy w rytmie na 5/4. Nie będziemy się narażać i nie będziemy się zajmować okładką. Okazało się, że złamałem wszystkie zasady.”

Time Out, cover

Brubeck w tym samym wywiadzie z Paulem Zollo wyjaśniał, że poprosił Paula Desmonda o spróbowanie skomponowania utworu na 5/4: „Powiedziałem Paulowi by umieścił melodię ponad (bębnami) uderzeniami Joe Morello. Paul pokazał dwie melodie, których jednak nie umiał scalić w jedność. Powiedział ‘Ja nie umiem napisać utworu na 5/4 i rezygnuję.’ Na to ja – ‘Masz tu dwie dobre melodie, popracujmy nad formą’. Zaproponowałem strukturę A-A-B-A i Paul złapał to w mig.”

The Dave Brubeck Quartet

Take Five stał się jednym z najbardziej znanych utworów jazzowych. Za charakterystyczny, wyróżniający się i wpadający w ucho dźwięk saksofonowej melodii, w niezwyczajnym piątkowym tempie (5/4), od którego wziął nazwę. "Take Five" nie był pierwszym jazzowym utworem w tym metrum, był jednak pierwszym, który uzyskał duże znaczenie w głównym nurcie muzyki w Ameryce. Osiągnął 25 miejsce na liście przebojów Billboard Hot 100 oraz w 1961 roku 5 miejsce na Billboard's Easy Listening, w dwa lata po pierwszym wydaniu.

The Dave Brubeck Quartet

"Take Five" był kilkukrotnie nagrywany ponownie przez The Dave Brubeck Quartet i wielokrotnie wykonywany na koncertach do końca kariery kwartetu. Powstała też duża ilość nagrań wykonywanych przez innych świetnych artystów. Żona Brubecka Iola napisał słowa do melodii Desmonda. Pierwsza tę wokalną wersję piosenki nagrała Carmen McRae. W 1976 roku w Niemczech interesującą interpretację, śpiewając scatem, zaproponował Al Jarreau.

Carmen McRae

"Take Five" był często wykorzystywany w ścieżkach dźwiękowych filmów i programów telewizyjnych. Ciągle jest też znaczącym utworem w audycjach radiowych. W latach 6o-tych był tematem muzycznym programu NBC "Today". Otwierające takty były odtwarzane codziennie po kilka razy.

Przed śmiercią w 1977 Paul Desmond przekazał prawa do tantiem z wykonywania jego kompozycji, w tym "Take Five" amerykańskiemu Czerwonemu Krzyżowi. Corocznie organizacja ta zyskuje z tego tytułu około $100,000.

Paul Desmond

Take Five, tekst Ioli Brubeck

Won’t you stop and take a little time out with me, just take five;
Stop your busy day and take the time out to see I’m alive.

Though I`m going out of my way,
Just so I can pass by each day,
Not a single word do we say,
It`s a pantomime and not a play

Still I know our eyes often meet,
I feel tingles down to my feet,
when you smile that’s much too discrete,
sends me on my way.

Wouldn’t it be better not to be so polite, you could offer a light;
Start a little conversation now, it’s alright, just take five, just take five.

Though I`m going out of my way,
Just so I can pass by each day,
Not a single word do we say,
It`s a pantomime and not a play

Still I know our eyes often meet,
I feel tingles down to my feet,
when you smile that’s much too discrete,
sends me on my way.

Wouldn’t it be better not to be so polite, you could offer a light;
Start a little conversation now, it’s alright, just take five, just take five

Dave Brubeck