Arvo Part – Pasja

Pasja wg Św. Jana Arvo Parta nie jest wykonywana zbyt często, być może z powodu ogólnego zeświedczenia otoczenia i sekularyzacji sztuki w całości, w tym oczywiście i muzyki klasycznej. Jednakże Passio Domini Nostri Jesu Christi secundum Joannem Parta jest jednym z najlepiej znanych i bardzo wysoko ocenianych dzieł chóralnych powstałych w końcu XX wieku.

Arvo Part - Passio

Arvo Part podczas swojej 40-letniej kariery komponował w różnych stylach jednak te najpopularniejsze prace powstały w stylu zwanym "tintinnabuli" (od łacińskiego tintinnabulum, dzwon) w latach 1970-tych i 1980-tych, kiedy to odwrócił się od awangardy w kierunku uproszczenia muzyki. Wzorcem dla niego stało się ‘brzmienie podobne do dzwonu’ z średniowiecznej muzyki religijnej i śpiew gregoriański.

Arvo Part

Z uwagi na oszczędną naturę jego kompozycji, jak też religijne tytuły większości jego utworów w tym okresie, styl ten często nazywano również ‘świętym minimalizmem’.

Arvo Part

Gdy Arvo Part wyjechał w 1980 roku z rodzinnej Estonii do Austrii wziął już ze sobą szkice do Pasji wg Św. Jana, która stała się potem szczytowym osiągnięciem stylu "tintinnabuli". Dzieło ukończył w 1982 roku, a opublikował dopiero w 1989. Od tego czasu utwór został nagrany trzy razy, ale okazał się bardzo popularnym u melomanów. W tym dziele Part równie mocno jak średniowieczną muzyką, która posłużyła do kreacji "tintinnabuli", zainspirowany był przez monoficzne postaci Pasji z czasów wczesnych.

Pasja Jezusa Chrystusa

Pasja wg Św. Jana opiera się bezpośrednio na słowach ewangelii wg Św. Jana 18: 1-40 i 19: 1-42, poprzedzonych krótką introdukcją (Exordio) oraz zakończonych przez zwięzłe podsumowanie (Conclusio). Part korzysta z solisty barytonu dla postacji Jezusa, tenora w roli Piłata oraz kwartetu SATB, czyli Sopran-Alt-Tenor-Bass dla ewangelistów. Poza nimi obsada obejmuje instrumenty: obój, skrzypce, wiolonczelę, fagot i organy jak też chór mieszany (SATB).

Pasja Jezusa Chrystusa

Part podzielił tekst ewangeliczny na cztery części (50 fraz w każdej) i finał, który składa się z 10 fraz tak, że ogółem jest ich 210. Każdą sekcję rozpoczyna głos solo, następnie dołącza instrument i ten wzór jest stosowany aż rozbrzmiewa cała ósemka wykonawców.

Pasja Jezusa Chrystusa

Utwór rozpoczyna krótki, uderzający chóralny wstęp lub Exordio, który zapowiada słowa Ewangelii a muzycznie ustala tonację a-moll jako podstawę całego dzieła. Po nim następują bezpośrednie i proste narracje zgodnie z tekstem Św. Jana bez jakichkolwiek dodatków i opuszczeń. Arvo Part kończy swą pasję natychmiast po śmierci Chrystusa, odmiennie od innych Pasji, które zawierają jeszcze pogrzeb. Utwór zamyka olśniewające Conclusio, podobnie jak Exordio, wykonane przez organy i chór; wyjątkowo w tonacji D-dur, które pozostawia słuchaczy w nastroju ostatnich słów wraz z Amen.

Pasja Jezusa Chrystusa

Każdy wykonawca – Jezus, Piłat, chór, kwartet ewangelistów – ma swój odrębny materiał muzyczny, z wyróżniającą harmoniką oraz charakterystyczną rytmiką. To nadaje dziełu poczucie nieuchronności i w istocie braku spektakularnego wydarzenia, podobnie do intonowania recytacji ewangelii.

Pasja Jezusa Chrystusa

Pasja Arvo Parta to utwór wyjątkowo piękny. Jest medytacyjny, refleksyjny, natężenie duchowości jest stałe. Słuchacze nie znajdą wybuchów ani jawnie dramatycznych momentów takich, które występują w Pasjach Bacha. Tutaj historia opowiadana jest przy całkowitym braku emocji, co szybko powoduje stan hipnotyczny.

Arvo Part